ศัพท์บาลี

ตารางคำศัพท์ในระบบ ปัจจุบันมีจำนวน 621 คำ

No. คำบาลี ธาตุ คำแปล สาระเพิ่มเติม
1 อกฺขณา สายฟ้า,ฟ้าแลบ

- น ขณมตฺตมฺปิ ติฏฺฐตีติ อกฺขณา
สิ่งที่ไม่ตั้งอยู่แม้ชั่วขณะ
(น+ขณ อา อิตฺ., แปลง น เป็น อ, ซ้อน กฺ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

2 อกฺขก อก ไหปลาร้า,รากขวัญ

- อกติ คจฺฉตีติ อกฺขโก
อวัยวะที่เป็นไปตามปกติ
(อก ธาตุในความหมายว่าไป, เป็นไป ข ปัจจัย ก สกรรถ, ลบสระหน้า)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

3 อกฺข อส สมอพิเภก

โรคํ อสติ ภกฺขตีติ อกฺโข
ผลไม้ที่กินโรค
(อส ธาตุในความหมายว่ากิน ข ปัจจัย, แปลง ส เป็น ก, ลบสระหน้า)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

4 อกฺข อก ลูกเต๋า,ลูกบาศก์,ลูกสกา,คะแนน,การพนัน

อกติ เอเตนาติ อกฺโข
วัตถุอันเขาใช้ไป คือทอดไป โยนไป
(อก ธาตุในความหมายว่าไป ข ปัจจัย, ลบสระหน้า)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

5 อกฺข อร เพลารถ

- อรนฺติ ยนฺติ อเนนาติ อกฺโข
ชิ้นส่วนเป็นเครื่องเป็นไปได้แห่งรถ
(อร ธาตุในความหมายว่าไป, เป็นไป ข ปัจจัย, ลบ ร ที่สุดธาตุ, ซ้อน กฺ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

6 อกฺข อุข อินทรีย์,ตา,ดวงตา

อุขติ คจฺฉติ วิสเยติ อกฺขํ
อวัยวะที่เป็นไปในอารมณ์
(อุข ธาตุในความหมายว่าไป, เป็นไป อ ปัจจัย, แปลง อุ เป็น อ, ซ้อน กฺ)

- นตฺถิ ขํ เวทนา เอตฺถาติ อกฺขํ
อวัยวะที่ไม่มีเวทนา
(น+ข  บทหน้า แปลง น เป็น อ, ซ้อน กฺ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

7 อกฺก ต้นรัก,ไม้รักแดง

อกฺโก สุริโย, ตปฺปริยายนามกตฺตา อรติ ยาตีติ อกฺโก
ต้นไม้ที่มีชื่อโดยอ้อมเหมือนดวงอาทิตย์
(อกฺก+ณ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

8 อกฺก อจฺจ ดวงอาทิตย์

เทเวหิปิ อจฺจเต ปูชียเตติ อกฺโก
ดวงไฟที่แม้พวกเทวดาก็บูชา
(อจฺจ ธาตุในความหมายว่าบูชา อ ปัจจัย, แปลง จฺจ เป็น กฺก)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

9 อกิลาสุ ลส คนขยัน

- อกึ อปฺปํ ลสตีติ อกิลาสุ
ผู้ยินดีน้อย
(อกิ บทหน้า ลส ธาตุในความหมายว่ายินดี ณุ ปัจจัย,
ลบ ณฺ, พฤทธิ์ อ เป็น อา)

- กุจฺฉิตํ ลสตีติ กิลาสุ, น กิลาสุ อกิลาสุ
ผู้ยินดีในอาการที่น่ารังเกียจหามิได้
(น บทหน้า ลส ธาตุในความหมายว่ายินดี  ณุ ปัจจัย,
แปลง น เป็น อ, ลบ ณฺ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

10 อกิญฺจน คนจน,ผู้ตกยาก,ผู้ไม่มีความกังวล

นตฺถิ กิญฺจนํ อปฺปมตฺตกมฺปิ ธนํ อสฺสาติ อกิญฺจโน
ผู้ไม่มีเครื่องห่วงใย คือทรัพย์แม้เพียงเล็กน้อย
(น+กิญฺจน, แปลง น  เป็น อ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

11 อกลฺล กล โรค,ความเจ็บป่วย

-  น กลติ เยน ตํ อกลํ, ตเมว อกลฺลํ
อาการเป็นเหตุดำเนินไปไม่ได้
(น บทหน้า กล ธาตุในความหมายว่าไป, เป็นไป ล ปัจจัย,
แปลง น เป็น อ, หรือลง ณฺย ปัจจัย แปลง ณฺย กับ ล เป็น ลฺล)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

12 อกนิฏฺฐา พระพรหมชั้นอกนิฏฐ์, พรหมโลกชั้นอกนิษฐ์

-  อุกฺกฏฺฐสมฺปตฺตีหิ โยคโต นตฺถิ เอเตสํ กนิฏฺฐา สมฺปตฺตีติ  อกนิฏฺฐา
ผู้มีสมบัติเล็กน้อยหามิได้
(น+กนิฏฺฐา, แปลง น เป็น อ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

13 อกตญฺญู ญา คนอกตัญญู, ผู้ไม่รู้คุณคน

-  น กตํ อุปการํ ชานาตีติ อกตญฺญู
ผู้ไม่รู้อุปการะอันเขาทำแล้ว
(น+กต บทหน้า  ญา ธาตุในความหมายว่ารู้,
รู ปัจจัย ซ้อน ญฺ
ลบสระที่สุดธาตุและ รฺ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

14 อกตญฺญู ญา ผู้รู้พระนิพพาน

-  อกตํ ชานาตีติ อกตญฺตู
ผู้รู้ซึ่งสภาวะอันปัจจัยอะไรๆ ทำไม่ได้แล้ว
(อกต บทหน้า ญา ธาตุในความหมายว่ารู้,
รู ปัจจัย ซ้อน ญฺ 
ลบสระที่สุดธาตุและ รฺ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

15 อกต กร พระนิพพาน

-  น เกหิจิ ปจฺจเยหิ กตํ,
-  ปจฺจเยหิ น กตนฺติ วา อกตํ
สภาวะอันปัจจัยอะไรๆ ทำไม่ได้แล้ว
คือ ปัจจัยอะไรปรุงแต่งไม่ได้
(น+กต, แปลง น เป็น อ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

16 อก ความทุกข์,เวทนา,บาป

-  น กํ สุขนฺติ อกํ
สภาวะที่มิใช่ความสุข
(น+ก, แปลง น เป็น อ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

17 อํสุมาลี ดวงอาทิตย์

อํสุโน มาลา อํสุมาลา, สา ยสฺส อตฺถีติ อํสุมาลี
ดวงไฟที่มีระเบียบแห่งแสง คือมีแสงกระจายออกมา
(อํสุ+มาลา+อี)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

18 อํสุก อม ผ้า,เครื่องนุ่งห่ม

-  พหิ  อมติ  คจฺฉติ  อเนนาติ  อํสุกํ   
สิ่งเป็นเครื่องไปภายนอก คือใช้นุ่งห่มออกไปข้างนอก
(อม ธาตุในความหมายว่าไป ณฺวุ ปัจจัย,
แปลง อม เป็น อํส, ณฺวุ เป็น อก, อ เป็น อุ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

19 อํสุ อม รังสี,รัศมี,แสง,แสงสว่าง

-  อมติ  คจฺฉติ  ทิสนฺตนฺติ  อํสุ   สิ่งที่ไปได้สุดทิศทาง
(อม ธาตุในความหมายว่าไป, เป็นไป อุ ปัจจัย, ลง ส อาคม, แปลง ม เป็นนิคหิต)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

20 อํส อม องศา,ส่วน,ภาค

- อมติ  คจฺฉตีติ  อํโส  ส่วนที่เป็นไปตามปกติ
(อม ธาตุในความหมายว่าไป, เป็นไป ส ปัจจัย, แปลง ม เป็นนิคหิต)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

หนังสือสวดมนต์ข้ามปี