ศัพท์บาลี

ตารางคำศัพท์ในระบบ ปัจจุบันมีจำนวน 621 คำ

No. คำบาลี ธาตุ คำแปล สาระเพิ่มเติม
1 อาลมฺพ ลพิ อารมณ์, เครื่องยึดเหนี่ยวจิต

- จิตฺตเจตสิเกหิ อาลมฺพียตีติ อาลมฺโพ
ธรรมอันจิตและเจตสิกยึดเหนี่ยว
(อา บทหน้า ลพิ ธาตุในความหมายว่าห้อยลง, แขวน
นิคหิตอาคม อ ปัจจัย, แปลงนิคหิตเป็น มฺ, ลบสระหน้า)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

2 อาโรหณ รุห บันไดอิฐ, บันได, พะอง

- อารุยฺหเต เยน ตํ อาโรหณํ
สิ่งเป็นเครื่องขึ้นไป
(อา บทหน้า รุห ธาตุในความหมายว่างอกขึ้น
ยุ ปัจจัย, พฤทธิ์ อุ เป็น โอ, แปลง ยุ เป็น อน, น เป็น ณ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

3 อาโรห รุห ความยาว

- อาโรหตีติ อาโรโห
ระยะที่ยาวออกไป
(อา บทหน้า รุห ธาตุในความหมายว่าเกิด
ณ ปัจจัย, พฤทธิ์ อุ เป็น โอ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

4 อาโรคฺย ความไม่มีโรค

- อโรคสฺส ภาโว อาโรคฺยํ
ภาวะแห่งผู้ไม่มีโรค
(อโรค+ณฺย, ลบ ณฺ และสระหน้า, พฤทธิ์ อ เป็น อา)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

5 อารุปฺป อรูปฌาน ๔

- รูปชฺฌานาทีนํ วิย นตฺถิ เอเตสํ อารมฺมณภูตํ วา ผลภูตํ วา รูปนฺติ อรูปา,
อรูปา เอว อารุปฺปา

ฌานที่ไม่มีรูปอันเป็นอารมณ์หรือเป็นผลเหมือนรูปฌานเป็นต้น
(น+รูป)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

6 อาราม รมุ อาราม, วัด, สวน, อุทยาน, ที่ร่มรื่น

- อาคนฺตฺวา รมนฺติ เอตฺถาติ อาราโม
ที่เป็นที่มายินดี
(อา บทหน้า รมุ ธาตุในความหมายว่ายินดี
ณ ปัจจัย, พฤทธิ์ อ เป็น อา)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

7 อารว, อาราว รุ เสียง, เสียงกึกก้อง

- อารุยเต สทฺทายเตติ อารโว
สิ่งอันคนได้ยิน
(อา บทหน้า รุ ธาตุ ในความหมายว่าส่งเสียง
ณ ปัจจัย, พฤทธิ์ อุ เป็น โอ, แปลง โอ เป็น อว, อาว)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

8 อารมฺมณ รมุ อารมณ์, เครื่องยึดเหนี่ยวจิต

- อาคนฺตฺวา อา ภุโส วา จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา รมนฺติ เอตฺถาติ อารมฺมณํ
ธรรมชาติเป็นที่มายินดีแห่งจิตและเจตสิก
(อา บทหน้า รมฺุ ธาตุในความหมายว่ายินดี
ยุ ปัจจัย, ซ้อน มฺ, แปลง ยุ เป็น อน, น เป็น ณ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

9 อารนาล, อารนาฬ น้ำซาวข้าว, น้ำส้มพะอูม

- อารานํ นาเรน ชเลน ชาตํ อารนาลํ
น้ำที่เกิดจากน้ำของข้าวสาร
(อาร+นาร, แปลง ร เป็น ล, แปลงเป็น ฬ ได้รูปเป็น อารนาฬ บ้าง)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

10 อารกูฏ ทองเหลือง

- อารสฺเสว กูโฏ อสฺสาติ อารกูโฏ
โลหะที่มียอดเหมือนเหล็กแหลม
(อาร+กูฏ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

11 อาร, อารา อร เหล็กแหลม, เหล็กเจาะ, เหล็กหมาด, เข็ม, ตะปู

- อรติ คจฺฉตีติ อาโร
โลหะที่ไป คือเจาะเข้าไป
(อร ธาตุในความหมายว่าไป, ถึง, เป็นไป
ณ ปัจจัย, พฤทธิ์ อ เป็น อา)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

12 อาโยธน ยุธ สนามรบ

- อาคนฺตฺวา ยุชฺฌนฺเต เอตฺถาติ อาโยธนํ
ที่เป็นที่มารบกัน
(อา บทหน้า ยุธ ธาตุในความหมายว่ารบ
ยุ ปัจจัย, พฤทธิ์ อุ เป็น โอ, แปลง ยุ เป็น อน)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

13 อายุร รกฺข หมอ, ยา

- อายุํ รกฺขตีติ อายุโร
ผู้รักษาอายุ
(อายุ บทหน้า รกฺข ธาตุในความหมายว่ารักษา
กฺวิ ปัจจัย, ลบ กฺข และ กฺวิ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

14 อายุธ ยุธ อาวุธ, ศัสตรา

- อาทาย ยุชฺฌนฺเต ยนฺติ อายุธํ
สิ่งที่คนถือเอาไปรบกัน
(อา บทหน้า ยุธ ธาตุในความหมายว่ารบ, ต่อสู้
อ ปัจจัย)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

15 อายุ อิ อายุ, ชีวิต, ความเป็นอยู่

- เอนฺติ ปวตฺตนฺติ สตฺตา เอเตนาติ อายุ
สิ่งเป็นเหตุเป็นไปแห่งสัตว์โลก
(อิ ธาตุในความหมายว่าไป, เป็นไป
ณุ ปัจจัย, พฤทธิ์ อิ เป็น อา)

- เอนฺติ อทฺธานํ คจฺฉนฺติ เยนาติ อายุ
สิ่งเป็นเหตุดำเนินไปตลอด กาลยาวนานแห่งสัตว์โลก (เหมือนวิ.ต้น)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

16 อายาม ยา ความยาว

- อา ภุโส ยาติ คจฺฉตีติ อายาโม
ระยะที่เกินออกไป
(อา บทหน้า ยา ธาตุในความหมายว่าไป
ม ปัจจัย)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

17 อายตน ยต, ตนุ อายตนะ, ที่อยู่, ที่เกิด, ที่ประชุม, เหตุ, บ่อเกิด, เทวาลัย, เจดีย์, ลัทธิ

- อายตนฺติ วายมนฺติ เอตฺถ ผลกามาติ อายตนํ
ที่เป็นที่ผู้ต้องการผลพยายาม
(อา บทหน้า ยต ธาตุในความหมายว่าพยายาม
ยุ ปัจจัย, แปลง ยุ เป็น อน)

- อายภูตํ อตฺตโน ผลํ ตโนติ ปวตฺเตตีติ อายตนํ
สิ่งที่ขยายผลของตนไป
(อาย บทหน้า ตนุ ธาตุในความหมายว่าขยาย, แผ่ไป
อ ปัจจัย)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

18 อายต ยต, อิ ยาว

- อายตตีติ อายตํ
สิ่งที่สืบต่อไป
(อา บทหน้า ยต ธาตุในความหมายว่าพยายาม
อ ปัจจัย)

- ทีฆภาวํ เอติ คจฺฉตีติ อายตํ
สิ่งที่ไปสู่ความยาว
(อิ ธาตุในความหมายว่าไป
ต ปัจจัย, พฤทธิ์ อิ เป็น เอ, แปลง เอ เป็น อย, ทีฆะ อ เป็น อา)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

19 อาย อย กำไร, รายได้, ความเจริญ

- อยติ คจฺฉตีติ อาโย
สิ่งที่เป็นไปปกติ
(อย ธาตุในความหมายว่าไป, เป็นไป
ณ ปัจจัย, ทีฆะ อ เป็น อา)

- อยนฺติ ปวตฺตนฺติ เอตฺถาติ อาโย
สิ่งเป็นที่ไปหาแห่งพวกพ่อค้า
(เหมือนวิ.ต้น)

- อยนฺติ อิโต สมฺปตฺติโยติ อาโย
ภาวะเป็นแดนเป็นไปแห่งสมบัติทั้งหลาย คือเป็นเหตุให้ถึงสมบัติ
(อย+อ, เหมือนวิ.ต้น)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

20 อาเมฑิต เมฑิ คำกล่าวซ้ำๆ

- อาเมฑียติ ปุนปฺปุนมุจฺจารียตีติ อาเมฑิตํ
คำอันเขากล่าวบ่อยๆ
(อา บทหน้า เมฑิ ธาตุในความหมายว่าบ้า
ต ปัจจัย)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

หนังสือสวดมนต์ข้ามปี