ศัพท์บาลี

ตารางคำศัพท์ในระบบ ปัจจุบันมีจำนวน 621 คำ

No. คำบาลี ธาตุ คำแปล สาระเพิ่มเติม
1 อวิ อว แกะ, แพะ

- อวียเต รกฺขียเตติ อวิ
สัตว์อันเขารักษาไว้
(อว ธาตุในความหมายว่ารักษา
อิ ปัจจัย)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

2 อวาปุรณ ปุร ลูกกุญแจ, ลูกดาล, เครื่องไข

- อวาปุรติ วิวรติ อเนนาติ อวาปุรณํ
สิ่งเป็นเครื่องเปิด
(อว+อา บทหน้า ปุร ธาตุในความหมายว่าไปข้างหน้า
ยุ ปัจจัย, แปลง ยุ เป็น อน, น เป็น ณ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

3 อวาจี อญฺจ ทิศใต้

- อวญฺจติ อโธมุขี ภวติ ยสฺสํ รวิ สา อวาจี
ทิศที่ดวงอาทิตย์ก้มหน้าให้ คือหลบหน้าไม่ตกในทิศนั้น
(อว บทหน้า อญฺจ ธาตุในความหมายว่าก้มหน้า
อี ปัจจัย, แปลง อญฺจ เป็น อจ,
ลบสระหน้า ทีฆะสระหลัง)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

4 อวสร สร โอกาส, ขณะ

- อวสรตีติ อวสโร
กาลที่ถึงลง
(อว บทหน้า สร ธาตุในความหมายว่าถึง
อ ปัจจัย)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

5 อวส ผู้กลัวตาย, ผู้ไม่มีที่พึ่ง

- นตฺถิ วโส อายตฺโต ปเรสํ เอตสฺมึ สรีรภูเตติ อวโส
ผู้ไม่มีอำนาจ คือที่พึ่งพิงในตัวคนอื่นๆ
(น+วส, แปลง น เป็น อ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

6 อวยว ยุ อวัยวะ, ส่วน

- วิสุํ วิสุํ ยวตีติ อวยโว
สิ่งที่ผสมกันเป็นส่วนๆ
(อว แทนศัพท์ บทหน้า ยุ ธาตุในความหมายว่าผสม, ปะปน
อ ปัจจัย, แปลง อุ เป็น โอ, โอ เป็น อว)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

7 อวมาน การดูหมิ่น, เหยียดหยาม, สบประมาท

- เหฏฺฐา กตฺวา มานนํ อวมานํ
การกดลง
(อว+มาน)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

8 อวนฺติ วมุ แคว้นอวันตี

- อตฺตนา ขาทิตํ ลญฺจํ ปราชิเตหิ ยาจิตมฺปิ ปุน น วมนฺตีติ อวนฺติ
แคว้นที่ผู้คนไม่ยอมคืนมัดจำที่ตนกินใช้ไปแล้วแม้ว่าผู้แพ้ความจะขอคืน
(น บทหน้า วมุ ธาตุในความหมายว่าคาย
ต ปัจจัย, แปลง น เป็น อ, มฺ เป็น นฺ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

9 อวนิ, อวนี อว แผ่นดิน

- สตฺเต อวติ รกฺขตีติ อวนิ
ที่ที่รักษาสัตว์ทั้งหลาย
(อว ธาตุในความหมายว่ารักษา
ยุ ปัจจัย อิ อิตฺ., แปลง ยุ เป็น อน,
ลง อี มีรูปเป็น อวนี บ้าง)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

10 อวทารณ ทร จอบ, เสียม, เครื่องขุด

- อวทารียเต อเนนาติ อวทารณํ
สิ่งเป็นเครื่องที่เขาใช้ขุด
(อว บทหน้า ทร ธาตุในความหมายว่าขุด
ยุ ปัจจัย, พฤทธิ์ อ เป็น อา,
แปลง ยุ เป็น อน, น เป็น ณ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

11 อวตํส ตส เครื่องประดับหู, ดอกไม้ประดับศีรษะ

- อุทฺธํ ตสียเตติ อวตํโส
สิ่งอันเขาประดับไว้ข้างบน
(อว แทนศัพท์ บทหน้า ตส ธาตุในความหมายว่าประดับ
อ ปัจจัย, ลงนิคหิตอาคม)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

12 อวญฺญา ญา การดูหมิ่น, การเหยียดหยาม

- อวชานนํ อวมญฺญา
การดูหมิ่น
(อว บทหน้า ญา ธาตุในความหมายว่ารู้
กฺวิ ปัจจัย, ซ้อน ญฺ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

13 อวชฺช วท เลว, ทราม, ต่ำช้า, ชั้นต่ำ, ลามก

- ชาตฺยาจาราทีหิ นิหีโนยนฺติ อวทิตพฺโพติ อวชฺโช
ผู้ควรถูกดูหมิ่นว่าเป็นคนเลวโดยชาติกำเนิดและความประพฤติเป็นต้น
(อ บทหน้า วท ธาตุในความหมายว่าพูด
ณฺย ปัจจัย, ลบ ณฺ, แปลง ทฺย เป็น ชฺช)

(ตพฺภาวตฺโถ เจตฺถ อกาโร - อ อักษรในคำนี้มีอรรถเป็นตัพภาวะ
คือไม่มีความหมายพิเศษอะไร มีลักษณะเหมือน ก สกรรถ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

14 อลิก อล คำเหลาะแหละ, คำเหลวไหล, คำเท็จ

- อลติ พนฺธติ เอเตนาติ อลิกํ
คำเป็นเครื่องผูกมัด
(อล ธาตุในความหมายว่าผูก อิก ปัจจัย)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

15 อลิ, อฬิ อร ผึ้ง, แมลงภู่

- อรติ คจฺฉตีติ อลิ
แมลงที่บินเรื่อยไป
(อร ธาตุในความหมายว่าไป, เป็นไป
อิ ปัจจัย, แปลง ร เป็น ล, ลบสระหน้า,
แปลง ร เป็น ฬ ได้รูปเป็น อฬิ บ้าง)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

16 อลาพุ, อลาวุ ลมฺพ น้ำเต้า

- อาลมฺพติ อวสํสตีติ อลาพุ
พื้นที่ห้อยลง
(อา บทหน้า ลมฺพ ธาตุในความหมายว่าห้อยลง
อุ ปัจจัย, รัสสะ อา เป็น อ, ลบ มฺ, ทีฆะ อ เป็น อา)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

17 อลาต ลา ดุ้นฟืน, คบไฟ, ถ่านไฟ

- หานิเมว ลาติ น ฐิตึ วิเสสญฺจาติ อลาตํ
สิ่งที่ถือเอาความเสื่อมอย่างเดียว
(น บทหน้า ลา ธาตุในความหมายว่าถือเอา
ต ปัจจัย, แปลง น เป็น อ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

18 อลส ลส, อล คนเกียจคร้าน, คนเฉื่อยชา

- น ลสติ กีฬตีติ อลโส
ผู้ไม่ร่าเริง
(น บทหน้า ลส ธาตุในความหมายว่าเล่น, ร่าเริง
อ ปัจจัย, แปลง น เป็น อ)

- อลียติ พนฺธิยตีติ อลโส
ผู้ถูกผูกไว้ คือนั่งนอนอยู่กับที่
(อล ธาตุในความหมายว่าผูก, มัด ส ปัจจัย)

- อลติ ปาปกรเณ สมตฺเถตีติ อลโส
ผูู้สามารถในการทำผิด
(อล ธาตุในความหมายว่าสามารถ ส ปัจจัย)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

19 อลมฺพุสา วส นางฟ้า, นางอัปสร

- กามรติวเสน เทวปุตฺเต อตฺตนิ วสาเปตุํ อลํ สมตฺถาติ อลมฺพุสา
ผู้สามารถทำให้พวกเทพบุตรอยู่อำนาจของตนได้ด้วยความยินดีในกาม
(อลํ บทหน้า วส ธาตุในความหมายว่าอยู่
อ ปัจจัย, อา อิตฺ., แปลงนิคหิตเป็น มฺ,
ว เป็น พ, อ เป็น อุ, ลบสระหน้า)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

20 อลตฺตก กร ครั่ง

- อา ภุโส รตฺตํ กโรตีติ อลตฺตโก
ผู้ทำสีแดงอย่างดียิ่ง
(อา+รตฺต บทหน้า กร ธาตุในความหมายว่าทำ
กฺวิ ปัจจัย, รัสสะ อา เป็น อ, แปลง ร เป็น ล,
ลบ ร ที่สุดธาตุและ กฺวิ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

หนังสือสวดมนต์ข้ามปี