ศัพท์บาลี

ตารางคำศัพท์ในระบบ ปัจจุบันมีจำนวน 621 คำ

No. คำบาลี ธาตุ คำแปล สาระเพิ่มเติม
1 อลงฺการ, อลํการ กร อลังการ, การประดับ, เครื่องประดับ

- อลสฺส วิภูสนสฺส กรณํ อลงฺกาโร
การทำการประดับ (อลํ บทหน้า กร ธาตุในความหมายว่าทำ
ณ ปัจจัย, แปลงนิคหิตเป็น งฺ, พฤทธิ์ อ เป็น อา)

- อลํ วิภูสนํ กริยเต อเนนาติ อลงฺกาโร
สิ่งเป็นเครื่องอันเขาทำการประดับ
(เหมือนวิ.ต้น)

- อลติ อลํ ภูสนํ กโรติ เอเตนาติ อลงฺกาโร
สิ่งเป็นเครื่องทำการประดับ
(เหมือนวิ.ต้น)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

2 อลคฺคท คมุ งู, งูพิษ

- อรํ สีฆํ คจฺฉตีติ อลคทฺโท
สัตว์ที่เลื้อยไปเร็ว
(อร บทหน้า คมุ ธาตุในความหมายว่าไป
ท ปัจจัย, แปลง ร เป็น ล, มฺ เป็น ทฺ)

- โค วุจฺจติ ทุกฺขํ, ตํ เทตีติ คทํ (วิสํ),
อลํ ปริปุณฺณํ คทํ เอตสฺสาติ อลคทฺโท

สัตว์ที่มีพิษเต็มสมบูรณ์
(อล+คท, ซ้อน ทฺ)

- อลํ ชีวิตหรเณ สมตฺโถ คโท ยสฺสาติ อลคทฺโท
สัตว์ที่มีพิษอันสามารถคร่าชีวิตได้
(อล+คท, ซ้อน ทฺ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

3 อลกฺขี ลกฺข คนกาลกิณี, คนโชคร้าย, คนจัญไร

- นินฺทิตพฺพตฺตา น ลกฺขียเตติ อลกฺขี
ผู้อันเขาไม่มองเพราะน่าตำหนิ
(น บทหน้า ลกฺข ธาตุในความหมายว่าเห็น, ปรากฏ
ณี ปัจจัย, แปลง น เป็น อ

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

4 อลกา, อฬกา กร เมืองอลกา (วิมานของท้าวกุเวรหรือท้าวเวสวัน)

- อลํ วิภูสนํ กโรตีติ อลกา
เมืองที่ทำการตกแต่ง
(อล บทหน้า กร ธาตุในความหมายว่าทำ
กฺวิ ปัจจัย, ลบ ร ที่สุดธาตุและ กฺวิ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

5 อรุณ อร อรุณ, แสงอรุณ, สีแดงเรื่อ

- อรุณวณฺณตาย อรติ คจฺฉตีติ อรุโณ
แสงที่เป็นไปโดยมีสีแดงอ่อนๆ
(อร ธาตุในความหมายว่าไป, เป็นไป อุณ ปัจจัย)

- อรุโณ วณฺโณ เอตสฺสาตฺถีติ อรุโณ
แสงที่มีสีแดงอ่อนๆ (อรุณ+ณ)

- อรติ สุวณฺณภาเวน ปวตฺตตีติ อรุโณ
แสงที่เป็นไปโดยเป็นสีทอง
(อร+อุณ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

6 อรุ อร แผล

- อรติ ปูติภาเวน อุทฺธํ คจฺฉตีติ อรุ
สิ่งที่เป็นไปโดยเน่าเปื่อยอยู่บนผิวหนัง
(อร ธาตุในความหมายว่าเป็นไป อุ ปัจจัย)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

7 อริส สส ริดสีดวงงอก, ริดสีดวงทวาร

- อริ วิย สสติ หึสตีติ อริสํ
โรคที่เบียดเบียนเหมือนกับศัตรู
(อริ บทหน้า สส ธาตุในความหมายว่าเบียดเบียน
กฺวิ ปัจจัย, ลบ ส ที่สุดธาตุและ กฺวิ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

8 อริย อร อริยะ, พระอริยะ, ประเสริฐ, ยอดเยี่ยม

- กิเลสารโย หนฺตีติ อรโห, โส เอว อริโย
ผู้ฆ่าข้าศึกคือกิเลส
(อรห บทหน้า, แปลง อ ที่ ร และ ห เป็น อิย)

- อรติ มคฺคผลธมฺเม อธิคจฺฉตีติ อริโย
ผู้บรรลุธรรมคือมรรคและผล
(อร ธาตุในความหมายว่าถึง, บรรลุ ณฺย ปัจจัย อิ อาคม)

- กิเลเสหิ อารกาติ อริโย
ผู้ไกลจากกิเลส
(แปลง อารก เป็น อริย)

- โลเกหิ อรณีโย อุปคนฺตพฺโพติ อริโย
ผู้อันชาวโลกพึงเข้าถึง (อร+ณฺย)

- อริยํ ผลํ ลภาเปติ ชเนตีติ อริโย
ผู้ยังชาวโลกให้ได้รับผลอัน ประเสริฐ (อริย+ณ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

9 อริตฺต อร ไม้ถ่อ, พาย, หางเสือ

- อรติ อเนนาติ อริตฺตํ
สิ่งที่เป็นเครื่องไป คือช่วยให้แล่นไปได้
(อร ธาตุในความหมายว่าไป ต ปัจจัย, ลง อิ อาคม, ซ้อน ตฺ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

10 อริฏฺฐ อิสุ ประคำดีควาย

- โรคาริวนฺตชเนหิ อิจฺฉิตพฺพผลตฺตา อริฏฺโฐ
ต้นไม้อันผู้มีข้าศึกคือโรคต้องการ
(อริ บทหน้า อิสุ ธาตุในความหมายว่าต้องการ
อ ปัจจัย, แปลง สฺ เป็น ฐ, ซ้อน ฏฺ, ลบสระหน้า)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

11 อริฏฺฐ ฐา สะเดา

- ติตฺตรสตฺตา อริภาเว ติฏฺฐตีติ อริฏฺโฐ
ต้นไม้ที่ตั้งอยู่ในความเป็นศัตรูกับต้นไม้อื่นเพราะมีรสขม
(อริ บทหน้า ฐา ธาตุในความหมายว่าตั้งอยู่
อ ปัจจัย, ซ้อน ฏฺ, ลบสระหน้า)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

12 อริฏฺฐ กา, นกเค้าแมว

- ริฏฺฐํ มรณลกฺขณํ, ตทสฺส นตฺถิีติ อริฏฺโฐ
นกที่ไม่มีลักษณะแห่งความตาย
(น+ริฏฺฐ, แปลง น เป็น อ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

13 อริ อร อริ, ข้าศึก, ศัตรู

- อปฺปโก รูปาทิปญฺจกามคุณสงฺขาโต โร กาโม เอเตนาติ อริ
ผู้เป็นเหตุให้ความรักมีน้อย คือมีคนรักน้อย
(อ แทน อปฺปก บทหน้า ร ศัพท์ อิ ปัจจัย)

- เวรํ อรตีติ อริ
ผู้ไปสู่เวร
(อร ธาตุในความหมายว่าไป, ถึง, เป็นไป อิ ปัจจัย)

- อรติ ปจฺจตฺถิกภาวํ คจฺฉตีติ อริ
ผู้เป็นไปฝ่ายตรงข้าม
(เหมือน วิ.ต้น)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

14 อราติ อร อริ, ข้าศึก, ศัตรู

- อรติ คจฺฉตีติ อราติ
ผู้เป็นไปปกติ
(อร ธาตุในความหมายว่า เป็นไป อา อาคม ติ ปัจจัย)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

15 อรหนฺต อรห, หน พระอรหันต์ (อรหํ สำหรับพระพุทธเจ้า, อรหา สำหรับพระสาวก)

- จีวราทิปจฺจเย อรหติ ปูชาวิเสสญฺจาติ อรหา
ผู้สมควรรับปัจจัยและการบูชาพิเศษ
(อรห ธาตุในความหมายว่าสมควร อนฺต ปัจจัย)

- อรหิตพฺโพ ปูเชตพฺโพติ อรหา
ผู้อันบุคคลพึงบูชา (อรห+อนฺต)

- สํสารจกฺกสฺส อเร หนีติ อรหา
ผู้หักซึ่งล้อสังสารวัฏได้แล้ว
(อร บทหน้า หน ธาตุในความหมายว่ากำจัด, เบียดเบียน อนฺต ปัจจัย)

- กิเลสารโย มคฺเคน หนีติ อรหา
ผู้กำจัดข้าศึก คือกิเลสได้แล้ว
(อร+หน+อนฺต)

- สปฺปุริเสหิ น รหิตพฺโพ น ปริจฺจชิตพฺโพติ อรหา
ผู้อันคนดีไม่ควรสละ
(น บทหน้า รห ธาตุในความหมายว่าสละ, ทอดทิ้ง
อ ปัจจัย, แปลง น เป็น อ)

- รโหติ คมนํ วุจฺจติ, นตฺถิ เอตสฺส รโห คมนํ คตีสุ ปจฺจาชาตีติ อรหา
ผู้ไม่มีการไป คือการกลับมาเกิดในคติภพอีก
(น+รห, แปลง น เป็น อ)

- น สนฺติ เอตสฺส รหา ปาปธมฺมาติ อรหา
ผู้ไม่มีสิ่งที่ต้องละคือบาปธรรม
(น+รห, แปลง น เป็น อ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

16 อรวินฺท วินฺท อรพินท์, ดอกบัว, บัวหลวง

- อรํ วินฺทตีติ อรวินฺทํ
พืชที่ได้รับเร็ว คือบานและหุบเร็ว
(อร บทหน้า วินฺท ธาตุในความหมายว่าได้รับ, ประสบ อ ปัจจัย)

- อรานิ จกฺกงฺคานิ อิว ทลานิ วินฺทตีติ อรวินฺทํ
พื้นที่ได้กลีบดอกเหมือนซี่ล้อ
(อร บทหน้า วินฺท ธาตุในความหมายว่าได้รับ, ประสบ อ ปัจจัย)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

17 อรตี นางอรดี (ธิดาพญามารคนหนึ่ง)

- ปเรสํ กุสลธมฺเม อรตึ กโรตีติ อรตี
ผู้ก่อความไม่ยินดีในกุศลกรรมแก่ผู้อื่น
(อรติ+อี)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

18 อรณี, อรณิ อร ไม้สีไฟ

- อริยติ คมิยตีติ อรณี
ไม้ที่ถึงกัน คือสีกัน
(อร ธาตุในความหมายว่าไป, ถึง, บรรลุ
อณี ปัจจัย, ลง อณิ ปัจจัย ได้รูปเป็น อรณิ บ้าง)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

19 อรญฺชร, อลิญฺชร ไห, อ่าง, กระถาง

- อรํ สีฆํ ชโร อสฺสาติ อรญฺชโร
ภาชนะที่มีความเก่าเร็ว
(อรํ+ชร, แปลงนิคหิตเป็น ญฺ, แปลง ร เป็น ลิ ได้รูปเป็น อลิญฺชโร บ้าง)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

20 อรญฺญ อร ป่า, ป่าไม้, ดง

- ชนา อรนฺติ คจฺฉนฺติ เอตฺถาติ อรญฺญํ 
ที่เป็นที่ไปของผู้คน
(อร ธาตุในความหมายว่าไป
อญฺญ ปัจจัย)

- อรียเต คมียเตติ อรญฺญํ
ที่ที่ถึงกัน
(อร ธาตุในความหมายว่าไป, ถึง
ญ ปัจจัย, ซ้อน ญฺ)

- นตฺถิ ราชา เอตฺถาติ อรญฺญํ
ที่เป็นที่ไม่มีพระราชา
(น+ราช, แปลง น เป็น อ, ช เป็น ญ ซ้อน ญฺ, รัสสะ อา เป็น อ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

หนังสือสวดมนต์ข้ามปี