ศัพท์บาลี

ตารางคำศัพท์ในระบบ ปัจจุบันมีจำนวน 621 คำ

No. คำบาลี ธาตุ คำแปล สาระเพิ่มเติม
1 อธิโรหณี รุห พะอง, บันไดไม้

- อุทฺธมาโรหเต เอตายาติ อธิโรหณี
สิ่งเป็นเครื่องขึ้นได้ คือช่วยให้ขึ้นได้
(อธิ แทน อุทฺธ บทหน้า รุห ธาตุในความหมายว่าเกิด, งอกขึ้น
ยุ ปัจจัย อี อิตฺ., พฤทธิ์ อุ เป็น โอ, แปลง ยุ เป็น อน, น เป็น ณ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

2 อธิโมกฺข มุจ อธิโมกข์, การตัดสินใจ, ความแน่ใจ

- อธิมุจฺจนํ อิทเมวาติ สนฺนิฏฺฐานกรณํ อธิโมกฺโข
การตัดสิน คือการตกลงใจว่าสิ่งนี้แหละ
(อธิ บทหน้า มุจ ธาตุในความหมายว่าปล่อย, พ้น
ข ปัจจัย, พฤทธิ์ อุ เป็น โอ, แปลง จฺ เป็น กฺ, ลบสระหน้า)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

3 อธิมุตฺติ มุจ จุดประสงค์, ความมุ่งหมาย, ความน้อมใจเชื่อ

- อธิมุจฺจนํ จิตฺเต อธิฏฺฐานํ อธิมุตฺติ
ความตั้งไว้ในจิต
(อธิ บทหน้า มุจ ธาตุในความหมายว่าปล่อย, พ้น ติ ปัจจัย, แปลง จฺ เป็น ตฺ, ลบสระหน้า)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

4 อธิปฺปาย ปย อธิบาย, ความหมาย, วัตถุประสงค์, ความต้องการ

- อธิปิยเตติ อธิปฺปาโย
เนื้อความอันบัณฑิตชี้แจง
(อธิ บทหน้า ปย ธาตุในความหมายว่าไป ณ ปัจจัย, ซ้อน ปฺ, พฤทธิ์ อ เป็น อา)

- จิตฺเต อธิปิยตีติ อธิปฺปาโย
สิ่งอันบุคคลตั้งไว้ในใจ
(อธิ บทหน้า ปย ธาตุในความหมายว่าไป ณ ปัจจัย, ซ้อน ปฺ, พฤทธิ์ อ เป็น อา)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

5 อธิปติ ปา อธิบดี, ผู้เป็นใหญ่, หัวหน้า, ผู้ปกครอง

- อธิปาตีติ อธิปติ
ผู้ปกครองใหญ่
(อธิ บทหน้า ปา ธาตุในความหมายว่ารักษา
ติ ปัจจัย, รัสสะ อา เป็น อ)

- อธิโก ปติ อธิปติ
นายผู้เป็นใหญ่ (อธิ+ปติ)

- อธิกานํ ปติ
นายของผู้เป็นใหญ่ (อธิ+ปติ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

6 อธิจฺจกา พื้นที่บนภูเขา, ที่ราบบนภูเขา

- ปพฺพตสฺส อุทฺธํ อจฺจโก ภูมิ อธิจฺจกา
พื้นที่ข้างบนภูเขา
(อธิ+อจฺจก+อา)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

7 อธิคต คมุ พระอรหันต์, พระอริยะ

- อธิคจฺฉิตฺถาติ อธิคโต
ผู้บรรลุธรรมแล้ว
(อธิ บทหน้า คมุ ธาตุในความหมายว่าไป, ถึง, เป็นไป
ต ปัจจัย, ลบ มฺ ที่สุดธาตุ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

8 อธิโกฏฺฏน กุฏ เขียง

- อธิโกเฏติ เอตฺถาติ อธิโกฏฺฏนํ
ที่เป็นที่หั่นดียิ่ง
(อธิ บทหน้า กุฏ ธาตุในความหมายว่าตัด
ยุ ปัจจัย, พฤทธิ์ อุ เป็น โอ, ซ้อน ฏฺ, แปลง ยุ เป็น อน)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

9 อธิกรณี กร ทั่ง, แท่นเหล็ก

- อธิกโรติ เอติสฺสนฺติ อธิกรณี
แท่นเป็นที่กระทำรุนแรง คือรองรับการทุบตี
(อธิ บทหน้า กร ธาตุในความหมายว่าทำ
ยุ ปัจจัย อี อิตฺ., แปลง ยุ เป็น อน, น เป็น ณ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

10 อธิกรณ กร อธิกรณ์, คดีความ

- สมเถหิ อธิกรียติ วูปสมฺมตีติ อธิกรณํ
เรื่องอันเขาระงับได้ด้วยสมถะ
(อธิ บทหน้า กร ธาตุในความหมายว่าทำ ยุ ปัจจัย, แปลง ยุ เป็น อน, น เป็น ณ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

11 อธิกต กร เจ้าหน้าที่, หัวหน้างาน, คนดูแล

- อธิกํ กโรตีติ อธิกโต
ผู้ทำงานใหญ่
(อธิก บทหน้า กร ธาตุในความหมายว่าทำ ต ปัจจัย, ลบ ร ที่สุดธาตุ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

12 อธิก อิ ยิ่ง, ใหญ่, เกิน, มาก, เหลือเฟือ

- อธิ เอติ คจฺฉตีติ อธิโก
ผู้เป็นไปยิ่ง
(อธิ บทหน้า อิ ธาตุในความหมายว่าเป็นไป ก ปัจจัย)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

13 อธร ธร ริมฝีปาก

- อีสํ กญฺจิ กาลํ ธาเรติ ภกฺขเมตฺถาติ อธโร
อวัยวะเป็นที่รองรับอาหารไว้ครู่หนึ่ง
(อีส บทหน้า ธร ธาตุในความหมายว่าทรงไว้
อ ปัจจัย, แปลง อีส เป็น อ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

14 อธมณฺณ ลูกหนี้

- อิเณ อธโม อธมณฺโณ
ผู้จมอยู่ในหนี้สิน
(อิณ+อธม, กลับเป็น อธม+อิณ, แปลง อิ เป็น อ, ซ้อน ณฺ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

15 อธม อส เลว, ต่ำช้า, น่าเกลียด, ชั้นต่ำ, ล่มจม

- อโธภาเค ชาโต อธโม
ผู้เกิดในส่วนต่ำ
(อโธ บทหน้า อิม ปัจจัย,แปลง โอ เป็น อ, ลบ อิ)

- ชเนหิ อสติ จชิยเตติ อธโม
ผู้อันผู้คนทอดทิ้ง
(อส ธาตุในความหมายว่าทิ้ง, ขว้าง อม ปัจจัย, แปลง สฺ เป็น ธฺ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

16 อทฺธิ อท ถนน, ทาง

- อทติ คจฺฉติ เอตฺถาติ อทฺธิ
ที่เป็นที่ดำเนินไป
(อท ธาตุในความหมายว่าไป, เป็นไป
ติ ปัจจัย, แปลง ต เป็น ธ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

17 อทฺธาน ทางไกล

- อทฺธานํ อยนํ อทฺธานํ
ทางอันยาวไกล
(อทฺธ+อยน, ลบ ย, ลบสระหน้า ทีฆะสระหลัง)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

18 อทฺธคู คมุ คนเดินทาง, คนเดินทางไกล

- อทฺธนิ มคฺเค คจฺฉติ สีเลนาติ อทฺธคู
ผู้ดำเนินไปในทางอันไกล
(อทฺธ บทหน้า คมุ ธาตุในความหมายว่าไป, เป็นไป
รู ปัจจัย, ลบ มฺ ที่สุดธาตุและ ร)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

19 อทฺธา กาล, เวลา, กาลนาน

(ดู  อทฺธ )

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

20 อทฺธ อร, อส ถนน, หนทาง, ทางไกล

- อรนฺติ คจฺฉนฺติ เอตฺถาติ อทฺธา
ที่เป็นที่ดำเนินไป
(อร ธาตุในความหมายว่าไป, เป็นไป ธ ปัจจัย, แปลง รฺ เป็น ทฺ, ลบสระหน้า)

- สตฺตานํ วิชิตํ อสติ เขเปตีติ อทฺธา
ที่เป็นที่ทิ้งที่อยู่ของเหล่าสัตว์คือไม่ให้สัตว์อาศัยอยู่ได้
(อส ธาตุในความหมายว่าทิ้ง, ขว้าง ธ ปัจจัย, แปลง สฺ เป็น ทฺ, ลบสระหน้า)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

หนังสือสวดมนต์ข้ามปี